Loopt alles in de soep voor onze walvissen en potvissen? Waarom stranden er zoveel van deze dieren aan de Nederlandse kust? Komt dit wellicht door klimaatveranderingen of de plastic soep ..?
Walvisstrandingen zijn al jaren een raadsel. Meerdere theorieën doen de ronde; van voedselpatronen, zonneactiviteit (oorzaken strandingen) tot veranderingen in het klimaat. En wellicht ook de plastic soep..
Potvissen en Plastic soep
Superjuffie (van Janneke Schotveld) duikt in ieder geval in de oceaan om een potvis te hulp te schieten. Hij is zijn weg kwijt geraakt (door een warmer water?) en raakt gewond door rotzooi in de oceaan (de plastic soep).
Met veel plezier heb ik dit boek met mijn zoontje gelezen. Tijdens mijn jeugd in de jaren ’80 was ik al geboeid door het mysterie van de potvissen. Hoe komt dat? Heeft het een biologische oorzaak, is het een omgevingsfactor of gewoon iets heel anders, werd er toen gezegd. Dit fenomeen wilde ik zelf later graag uitzoeken. Niet wetende dat het klimaat wel eens een belangrijke oorzaak zou kunnen zijn.
Potvissen en klimaat
Een van de oorzaken van de strandingen zou dus ons veranderend klimaat kunnen zijn. Het warmere water in de Noordzee verwart de walvis met de Golfstroom. Hij raakt uit koers (zoals in het verhaal van Superjuffie, zie hieronder) en heeft grote kans te stranden aan de kust. Bioloog Mardik Leopold verwoordt dit in Trouw (terug te vinden in de HIER publicatie De staat van het Klimaat 2016):
Potvissen trekken in de winter naar de Azoren, een eilandengroep voor de kust van Afrika, en daarbij navigeren ze op de golfstroom in de Atlantische oceaan: ze volgen het warme water.
“Het zou goed kunnen dat ze aangetrokken worden door het warme water in de Noordzee en denken op de goede weg te zijn”, zegt Leopold. “De Noordzee fungeert dan als fuik; ze heeft een brede en diepe ingang, waardoor potvissen pas laat doorhebben dat ze verkeerd zitten.”
“In het verleden zijn er een paar periodes geweest waarin potvissen vaker dan normaal aan de kust van de Noordzee strandden, en telkens als dat voorkwam had het zeewater van de Noordzee een hogere temperatuur.” Nu is dat eveneens het geval, alleen is het goed mogelijk dat het deze keer van minder tijdelijke aard is. Door de opwarming van de aarde warmen de oceanen en zeeën namelijk ook op. Dat betekent dat er de komende jaren vaker potvissen zullen aanspoelen.
De Staat van het Klimaat, p.41
Superjuffie en de potvis
Aanspoelen doet de potvis nog niet direct, maar misschien dat Superjuffie er net op tijd bij is…
In dit verhaal van Janneke Schotveld (2014) duikt Superjuffie geregeld in de zee. Ze redt graag allerhande dieren, ze is een echte superheld. Deze keer komen er telkens dieren in nood door het vele plastic in de zee. Een potvis is uit koers geraakt en Superjuffie duikt in de plastic soep:
‘Ik nam een grote hap inktvissen’, vertelt de potvis. ‘En toen ik mijn kaken op elkaar deed stak dit ineens in mijn tandvlees.’ Superjuffie huivert bij het idee. ‘Ik ben helemaal uit koers geraakt,’ gaat de potvis verder. ‘Ik was op weg naar de Atlantische Oceaan om een vriendinnetje te vinden.’ ‘Ga maar gauw dan’, zegt Superjuffie. ‘Dat doe ik!’ zegt de potvis. ‘Nogmaals ontzettend bedankt.’ ‘Heel graag gedaan. Ik vond het een eer.’
De potvis wappert met zijn achtervin als afscheid. Daarna zet hij de vaart erin en golft met reusachtige snelheid van haar weg. Door de kracht van zijn zwemslag wordt Superjuffie weer een paar meter naar achteren geslagen. Zodra de zee weer rustig is flappert ze naar het wateroppervlak. Onderweg pakt ze hier en daar nog wat rommel uit het water. … Het moet afgelopen zijn met al dat plastic. Als alle mensen zouden weten hoe vies de zee echt is, dan zouden ze wel wat beter opletten. Mila heeft gelijk: dit moet op het journaal!
Superjuffie
Met een mengeling van feiten en fantasie brengt Janneke Schotveld Superjuffie en het thema plastic soep tot leven. Het menu van de potvis is daadwerkelijk inktvis en de walvissoort raakt geregeld uit koers, tijdens zijn reis naar de Atlantische oceaan om zich daar voort te planten.
Mooi verhaal dus om de jeugd al vroeg met belangrijke thema’s als plastic soep en aanverwante thema’s kennis te laten maken.
– Superjuffie in de Soep (Pluim kinderjury 2015)
– De Staat van het Klimaat 2016 (HIER) (p.41 potvis artikel)
