Eigen Wijs – Klimaat || Wijs

Categorie: Eigen Wijs

Dagboekfragment

22 februari 2019 / Wyke / 1 reactie

22 februari 2019

Help, mijn ideeën en werkzaamheden stromen over… chaos en aantekeningen alom. Waar te beginnen en wat is vandaag belangrijk in de uiteenlopende discussies over klimaatverandering?

‘Mijn tijdgevoel dringt, hoe red ik de aarde?’, vraagt de alarmist in mij.

‘Mijn twijfel slaat toe, zijn mijn artikelen wel gefundeerd genoeg?’, vraagt de wetenschapper in mij.

‘Welke ideeën werk ik uit, wat wil de markt, hoe verdien ik mijn boterham?’ vraagt de ondernemer in mij.

‘Hoe versimpel ik kennis en interesseer ik de jeugd?’ vraagt de onderwijzer in mij.

‘Wat is actueel en welke verhalen moeten nu de wereld in?’ vraagt de journalist in mij.

Wat een vragen. Wie schreeuwt er het hardst? Dit nu is tijdverdrijf, ik moet aan de slag. Welke rol roept nu het hardst om haar aandacht, die mag mijn hoofdrolspeler zijn voor vandaag. Morgen weer een dag. Weer honderden klimaatberichten en een nieuwe kans..

Toch, het blijft een uitdaging een geschikt initiatief te kiezen uit de honderden, zo niet duizenden wereldwijde mogelijkheden. Om dat initiatief vervolgens te belichten op zijn of haar meest geschikte moment en te posten op Klimaatwijs.nl.

Een paar jaar geleden was die keuze duidelijk anders. Zoeken naar actualiteiten op het gebied van klimaatverandering was zoeken naar een speld in een hooiberg (zie Greta Thunberg’s verhaal als 8 jarig meisje, circa 2011) en zeker uit de niet-wetenschappelijke hoek.

Nu is de tijd dus anders. Wat een geluk! Maar wat moet de lezer met al die info. Waar heeft hij nog behoefte aan? Waar hebben wij als aardbewoners van een veranderend klimaat behoefte aan? Of spreek je daar niet over als de tijd dringt? Behoefte, we moeten veranderen, zo klinken de geluiden.

Ik denk dat er verbinding nodig is om te veranderen. Verbinding tussen alle spelers op onze planeet. Vanuit empathie voor elkaar en compassie voor de planeet waarop wij mogen leven. Maar hoe bereiken we dat? Voor die vraag heb ik vandaag nog geen eenduidig antwoord. De zon is allang onder en mijn werkdag als gepassioneerd klimaatblogger loopt ten einde.

Rest mij alleen nog het noteren van mijn inspiratiebronnen van vandaag:

Morgen volgen weer nieuwe…

De Groene Amsterdammer – Ik heb een allergie voor onzin

Bart Verheggen’s feed LinkedIn

Trouw artikel 19 februari

TedxTalk Greta Thunberg

Het verbaast me dat ….prof. Jan Rotmans over chaos en grote maatschappelijke verschuiving

Ons klimaat icoon

25 oktober 2018 / Wyke / Geen reacties

De ijsbeer ontbreekt op Klimaatwijs. Hoe kan een zo geijkt klimaaticoon ontbreken? Hoog tijd dus voor de ijsbeer om een beetje aandacht te krijgen.

World Street Painting – Arnhem 2017

Aanleiding zijn langlopende discussies op het internet over het ijsbeer icoon. Welk icoon gaat de komende decennia onze klimaatdiscussies vergezellen? Moet de ijsbeer wijken, blijft hij overeind of maakt hij plaats voor een ander beeldmerk? En wat zegt ons ijsbeer icoon over de manier waarop we nu klimaatzaken interpreteren of aanpakken?

Al geruime tijd lopen er discussies over het ijsbeer icoon op internet. Op de Dag van het Klimaat is dit een mooi onderwerp om onder het voetlicht te brengen, dacht Klimaatwijs. Jaren heeft de ijsbeer dienst gedaan als icoon voor smeltend ijs en een mogelijk veranderend klimaat.

De ijsbeer was een opstap om over de gevolgen van de klimaatverandering op de noordpool te praten en de discussie open te trekken naar de gevaren van de olie-industrie, de visindustrie en de problemen van miljoenen inheemse groepen in het poolgebied.

De Morgen – 23 oktober (Greenpeace-woordvoerder Joeri Thijs)

De ijsbeer is in de loop der tijd een iconisch symbool geworden van de gevolgen van klimaatverandering.

Er was eens een ijsbeer.. (klimaatblog Verheggen)

Er was eens een ijsbeer…

Het mooie van een icoon is dat het symbool staat voor iets en de situatie versimpelt. Maar een complex onderwerp versimpelen tot een beeld kan fixatie geven. Maar als je versimpelt en fixeert lijken wetenschappelijke nuances te verdwijnen. Doet de ijsbeer dan nog wel recht aan de complexiteit van het onderwerp en trekt het gros van de mensen geen verkeerde conclusies uit het al dan niet uitsterven van een soort. ‘Met een groeiende of gelijkblijvende ijsbeerpopulatie hebben we dus geen klimaatprobleem’, zou men gemakkelijk kunnen beweren.

De wetenschap over de ijsbeerpopulatie:

De ijsbeerpopulatie is tot nu toe relatief stabiel, maar dat kun je niet zo maar extrapoleren naar de toekomst. Biologische effecten zijn vaak niet-lineair, en hun afhankelijkheid van zee-ijs betekent dat ijsberen zeer waarschijnlijk in de problemen zullen komen door de verdergaande opwarming.

Naast het slinkende drijfijs zijn er tegenwoordig ook andere factoren die de ijsbeer negatief beïnvloeden, zoals menselijke nederzettingen, industriële activiteiten, jacht, bio-accumulatie van chemicaliën, en kleinere zeehonden populaties.

Er was eens een ijsbeer…

De wetenschap is zich, wellicht mede door de ijsbeer discussie, gaan afvragen wat haar rol is in de communicatie over het complexe onderwerp klimaatverandering. Hoe leg je uit wat er in de klimaatwereld gebeurd en waar leg je nuances. En wiens rol of verantwoordelijkheid is dat? Die van de hardcore wetenschapper, de wetenschapsblogger, de journalist of …

De tijd sinds deze discussies is waarschijnlijk al veranderd; met een dag van het klimaat, een klimaatakkoord op stapel en onnoembare initiatieven van bedrijven om meer koers naar duurzaamheid te zetten. Heeft de ijsbeer dan toch zijn dienst al bewezen en kunnen we op zoek naar een ander icoon? Of blijft de ijsbeer onverwoestbaar..

“..mits oordeelkundig gebruik is de ijsbeer een onverwoestbaar icoon om de klimaatcrisis op de agenda te krijgen.”

De Morgen – 23 oktober

Een ‘klimaatcrisis’ lijkt dus inmiddels op de agenda, in ieder geval van steeds meer initiatieven als je Klimaatwijs mag geloven. Als de vraag bij een groot deel van het publiek daadwerkelijk begint te verschuiven van de welles-nietes discussie (Palmen op de Noordpool, p.164-165) naar hoe we kunnen leven met een veranderend klimaat, dan hoort daar wellicht een ander icoon bij thuis.

‘..een krachtig antwoord op de klimaatcrisis vraagt dat we opnieuw verbeelden wat er in de toekomst mogelijk en wenselijk is.’

Jesse Hoffman Illuster (p.29)

Toekomstig icoon

Maar welk icoon past dan bij onze toekomstige beeldvorming. Eentje bijvoorbeeld uit de klimaatadaptatie-hoek of wellicht een die symbool staat voor de vermindering van onze broeikasgasuitstoot. Eentje die ons aanzet tot adequaat handelen zou kunnen inspireren. Misschien moeten we een geschikt symbool destilleren met een spelletje klimaatbingo (Marc ter Horst). Of wellicht heeft u al een passend idee?

Waarom de ijsbeer als symbool… (De Morgen – 23 okt.)

Klimaatverandering en ijsberenblogs revisited… (NIOO-KNAW – 30 jan. 2019)

Er was eens een ijsbeer .. (Klimaatverandering blog – B. Verheggen)

Internet blogs, Polar Bears and Climate Change Denial (BioScience artikel)

Zal de klimaaticoon uitsterven (HIER)

Overleeft de ijsbeer de klimaatdiscussie (NRC – nov. 2017)

Palmen op de Noordpool – Marc ter Horst en Wendy Panders

Beste klimaatgenoot

14 december 2017 / Wyke / Geen reacties

Welkom! Klimaat Wijs gaat van start. Play,… hoor jij een trieste melodie? Of juist positieve klimaatgeluiden?

Wellicht is het laat, maar toch zijn we met velen goed bezig om de aarde te behoeden voor een aantal graden opwarming. Vanuit verschillende hoeken komen inspirerende initiatieven om de klimaatproblematiek te begrijpen, te onderzoeken, te tonen of te beheersen. Ben je misschien nieuwsgierig welke bronnen en initiatieven er zijn? Wil jij graag Klimaat Wijs-er worden?

Klimaat Wijs vertelt, liefst elke dag, een klimaatverhaal uit een van de thema’s politiek, samenleving, bedrijfsleven, educatie, wetenschap of kunst. De thema’s kunnen dichtbij huis zijn of verder weg; op wereldschaal of lokaal niveau. Alles kan en verbinding tussen de thema’s is er volop. Niks is buitengewoon in de klimaatwereld en alles verandert. Dus laat je verrassen!

Veel leesplezier,

namens de redactie

Klimaat || Wijs

PS Heb je suggesties, laat het ons horen klimaatwijs@geospatie.nl.

Inspirerende initiatieven (bericht d.d. 29 mei)

Belang dagelijkse klimaatberichtgeving (KNMI)

Larski slaat alarm

9 november 2017 / Wyke / Geen reacties

Larski slaat alarm is het avontuurlijke verhaal van Edwin en Adinde op een winters Schiermonnikoog. Ondanks het koude weer warmt de aarde toch op.

Met dit kinderboek heeft Frank Westerman, samen met zijn dochter Vera, zijn klimaatkennis in een mooi jasje gegoten om de jonge lezer onder andere het verschil tussen weer en klimaat duidelijk te maken. Het boek is vertaald in het Deens en tevens als toneelvoorstelling op de planken gebracht op Schiermonnikoog.

Irene, een van de hoofdpersonen, is bij haar opa in de vuurtoren (een mooier weerstation kan je toch niet hebben):

Op de eerste avond na het eten hadden ze samen de vuurtorenlampen aangezet. Ze zaten in de uitkijkpost op veertig meter hoogte. Op die plek had haar opa uitgelegd hoe het precies zit met de opwarming van de aarde: daar merkte je zelf bijna niets van. ‘Zelfs als het snot in je neus bevroor, ging die opwarming gewoon door,’ zei hij. ‘Dat rijmt,’ had Irene geroepen.

‘De meeste mensen begrijpen hier niets van,’ zei hij zodra hij zijn neus gesnoten had. ‘Dat komt omdat ze denken dat het weer hetzelfde is als het klimaat. Als het een dag of een week koud weer is, denken ze dat we ook meteen een kouder klimaat krijgen.’ ‘Nogal oenemeloenig dus,’ zei Irene.

De vuurtorenwachter keek haar aan met ogen die hij tot spleetjes kneep. … En daarom waren die cijfers van het weerstation zo belangrijk. Als je ze netjes op een rij zette, dan kon je uitrekenen dat het gemiddeld toch steeds een beetje warmer werd.

p.61 & 62

Irene heeft veel geleerd van haar opa:

‘Het gaat om de temperatuur, de windkracht, de windrichting, de neerslag en de luchtdruk van bijna dertig jaar,’ had Irene uitgelegd. ‘Al die cijfers bij elkaar laten zien dat het klimaat verandert. Het wordt steeds warmer op aarde.’ Warmer? Het klonk ongelofelijk. Nu met die snijdende poolwind? ‘Gemiddeld,’ zei Irene. Ze sprak het woord ‘gemiddeld’ uit als een toverformule.

p.118

Na alle spannende avonturen, nog een paar wijze woorden van Irene:

De camera van het Jeugdjournaal draait een kwartslag en Irene verschijnt in beeld. … Dan begint ze te vertellen over het weer en het klimaat, en het verschil daartussen. ‘Het is al dagen ijskoud weer, en dat is erg,’ zegt ze luid. ‘Maar het klimaat is van slag, en dat is veel erger. Die koude lucht van de noordpool waait vanzelf weer over. Maar de verandering van het klimaat niet.’ …

‘Mensen maken het alleen maar erger met hun dampende auto’s en stomende fabrieken.’ Staande op de meerpaal houdt ze haar dagboek omhoog met daarin de cijfers van het weerstation van haar opa.

p.119 & 120

Eigen || Wijs:

Met mijn zoontje van zes was het een plezier om Larski te lezen. De extreme kou, het verdwenen dagboek en de overtocht naar het vaste land waren genoeg ingrediënten voor een spannend verhaal. Poolhondje Larski speelt uiteraard een belangrijke rol en fungeert goed als emotionele trekker. En hoe kan ik mijn zoon beter uitleggen wat mijn werk inhoud, dan een boek als dit met hem lezen?

Het serieuze en complexe onderwerp, het veranderende klimaat, is mooi erin verweven. Begrijpelijke woorden met af en toe een mix van nieuwe, zoals windkracht of luchtdruk, maken het samen lezen interessant en leerzaam. Een beetje uitleg tussendoor en nieuwe verbanden worden gelegd: ‘Mama, waarom heet Irene Windhuis?’ Kortom, eindeloze stof om over te praten.

Het boek is bedoeld voor 8+, maar zelfs de jongere lezers kunnen dus geboeid raken.

Larski slaat alarm (Westerman website)

Mr. Finney kinderboek – Laurentien van Oranje (blogbericht d.d. 24 mei)

Potvissen, klimaat en plastic soep

14 juli 2017 / Wyke / Geen reacties

Loopt alles in de soep voor onze walvissen en potvissen? Waarom stranden er zoveel van deze dieren aan de Nederlandse kust? Komt dit wellicht door klimaatveranderingen of de plastic soep ..?

Walvisstrandingen zijn al jaren een raadsel. Meerdere theorieën doen de ronde; van voedselpatronen, zonneactiviteit (oorzaken strandingen) tot veranderingen in het klimaat. En wellicht ook de plastic soep..

Potvissen en Plastic soep

Superjuffie (van Janneke Schotveld) duikt in ieder geval in de oceaan om een potvis te hulp te schieten. Hij is zijn weg kwijt geraakt (door een warmer water?) en raakt gewond door rotzooi in de oceaan (de plastic soep).

Met veel plezier heb ik dit boek met mijn zoontje gelezen. Tijdens mijn jeugd in de jaren ’80 was ik al geboeid door het mysterie van de potvissen. Hoe komt dat? Heeft het een biologische oorzaak, is het een omgevingsfactor of gewoon iets heel anders, werd er toen gezegd. Dit fenomeen wilde ik zelf later graag uitzoeken. Niet wetende dat het klimaat wel eens een belangrijke oorzaak zou kunnen zijn.

Potvissen en klimaat

Een van de oorzaken van de strandingen zou dus ons veranderend klimaat kunnen zijn. Het warmere water in de Noordzee verwart de walvis met de Golfstroom. Hij raakt uit koers (zoals in het verhaal van Superjuffie, zie hieronder) en heeft grote kans te stranden aan de kust. Bioloog Mardik Leopold verwoordt dit in Trouw (terug te vinden in de HIER publicatie De staat van het Klimaat 2016):

Potvissen trekken in de winter naar de Azoren, een eilandengroep voor de kust van Afrika, en daarbij navigeren ze op de golfstroom in de Atlantische oceaan: ze volgen het warme water.

“Het zou goed kunnen dat ze aangetrokken worden door het warme water in de Noordzee en denken op de goede weg te zijn”, zegt Leopold. “De Noordzee fungeert dan als fuik; ze heeft een brede en diepe ingang, waardoor potvissen pas laat doorhebben dat ze verkeerd zitten.”

“In het verleden zijn er een paar periodes geweest waarin potvissen vaker dan normaal aan de kust van de Noordzee strandden, en telkens als dat voorkwam had het zeewater van de Noordzee een hogere temperatuur.” Nu is dat eveneens het geval, alleen is het goed mogelijk dat het deze keer van minder tijdelijke aard is. Door de opwarming van de aarde warmen de oceanen en zeeën namelijk ook op. Dat betekent dat er de komende jaren vaker potvissen zullen aanspoelen.

De Staat van het Klimaat, p.41

Superjuffie en de potvis

Aanspoelen doet de potvis nog niet direct, maar misschien dat Superjuffie er net op tijd bij is…

In dit verhaal van Janneke Schotveld (2014) duikt Superjuffie geregeld in de zee. Ze redt graag allerhande dieren, ze is een echte superheld. Deze keer komen er telkens dieren in nood door het vele plastic in de zee. Een potvis is uit koers geraakt en Superjuffie duikt in de plastic soep:

‘Ik nam een grote hap inktvissen’, vertelt de potvis. ‘En toen ik mijn kaken op elkaar deed stak dit ineens in mijn tandvlees.’ Superjuffie huivert bij het idee. ‘Ik ben helemaal uit koers geraakt,’ gaat de potvis verder. ‘Ik was op weg naar de Atlantische Oceaan om een vriendinnetje te vinden.’ ‘Ga maar gauw dan’, zegt Superjuffie. ‘Dat doe ik!’ zegt de potvis. ‘Nogmaals ontzettend bedankt.’ ‘Heel graag gedaan. Ik vond het een eer.’

De potvis wappert met zijn achtervin als afscheid. Daarna zet hij de vaart erin en golft met reusachtige snelheid van haar weg. Door de kracht van zijn zwemslag wordt Superjuffie weer een paar meter naar achteren geslagen. Zodra de zee weer rustig is flappert ze naar het wateroppervlak. Onderweg pakt ze hier en daar nog wat rommel uit het water. … Het moet afgelopen zijn met al dat plastic. Als alle mensen zouden weten hoe vies de zee echt is, dan zouden ze wel wat beter opletten. Mila heeft gelijk: dit moet op het journaal!

Superjuffie

Met een mengeling van feiten en fantasie brengt Janneke Schotveld Superjuffie en het thema plastic soep tot leven. Het menu van de potvis is daadwerkelijk inktvis en de walvissoort raakt geregeld uit koers, tijdens zijn reis naar de Atlantische oceaan om zich daar voort te planten.

Mooi verhaal dus om de jeugd al vroeg met belangrijke thema’s als plastic soep en aanverwante thema’s kennis te laten maken.

– Superjuffie in de Soep (Pluim kinderjury 2015)

– De Staat van het Klimaat 2016 (HIER) (p.41 potvis artikel)

– Potvissen en walvissen (Ecomare)

– Walvisstrandingen

– Plastic Soup Foundation

– Plastic Soup Junior

– Stichting Klean

Kunstig of Gunstig

19 juni 2017 / Wyke / Geen reacties

Moet de wetenschapper het volk overtuigen? Een mooie discussie van het cabaretduo Jan en Daan (in Trouw), in het kader van de politieke formatievorming van het moment.

Onderliggende vraag hierbij is waarschijnlijk; welke doelgroep neemt zijn verantwoordelijkheid voor de klimaatproblematiek? Of nemen we elk onze eigenlijke verantwoordelijkheid wel goed op? Dan kun je snel en gemakkelijk doen en twijfelen of we de aarde wel warmer maken (dat is kunstig). Of afschuiven op een ander, dat is helemaal gemakkelijk en gunstig.

Het duo verwoordt: “Dus kijkt het individu naar de overheid, de overheid wijst naar het bedrijfsleven en het bedrijfsleven zegt: de burger vraagt, dus wij leveren. Aan dat patroon valt niet eenvoudig te ontkomen. Veel gemakkelijker is het dan om de brenger van de boodschap, de wetenschapper in dit geval, nogmaals te bevragen en deze zelfs in twijfel te trekken.”

De burger, de wetenschapper, de politiek óf de overheid … Nee, iedereen kan zijn stukje verantwoordelijkheid oppakken en samen kunnen we het verbinden. Dat is pas kunstig en gunstig.

Neem eens een kijkje bij een ander, bijvoorbeeld politiek, samenleving, educatie, bedrijfsleven, wetenschap of kunst.

Trouw artikel d.d. 17 juni 2017

Jan en Daan

Inspirerende initiatieven

29 mei 2017 / Wyke / Geen reacties

Klimaatinitiatieven, … ze zijn er talrijk. En elke dag komen er nieuwe bij in de klimaatwereld. Is dat een teken van positieve verandering? Of slechts een spot op de kaart? Klimaat Wijs brengt overzicht aan in de wirwar aan initiatieven. Een sprong in het diepe…

Hoe dieper we komen, hoe meer we verstrengeld raken in de dichtheid aan informatie. De klimaatwereld is actief en het wereld wijde web biedt een enorme schat informatie. Maar de glans van elk initiatief raakt gemakkelijk zoek in het grotere geheel: de ‘diepzee aan klimaatinformatie’.

Klimaat Wijs vindt het tijd voor elk initiatief om te stralen. Tussen zijn broertjes en zusjes in het grotere geheel. Elk initiatief heeft zijn eigen glans of nadruk en verdient unieke aandacht. Van klimaatadaptatie tot onderzoek, van kunst tot beleid en van nieuw tot oud. Ze horen allemaal thuis bij Klimaat Wijs. Inspirerend voor elkaar, door de verbinding met elkaar.

Bij Klimaat Wijs, krijgt elk initiatief een doelbewust plekje midden op de klimaatkaart. Welk initiatief verdient volgens jou een plekje op de kaart? Laat het ons weten klimaatwijs@geospatie.nl.

Beste Klimaatgenoot (bericht d.d. 07 december)

Klimaat || Wijs

Bronnen & initiatieven op een rij

Categorie: Eigen Wijs

Dagboekfragment

Ons klimaat icoon

Beste klimaatgenoot

Larski slaat alarm

Potvissen, klimaat en plastic soep

Kunstig of Gunstig

Inspirerende initiatieven

WIJS van de Week

Wees WIJS! Start zoeken..

In het kort

Meest recente berichten

Op initiatief van

Klimaat || Wijs

Initiatief melden?